آشنایان ره عشق ....

        

                                                      عکس از: فیروزه

  گر از این منزل غربت به سوی خانه روم

دگر آن جا که روم عاقل وفرزانه روم

زین سفر گر به سلامت به وطن باز رسم

نذر کردم که هم از راه به می‌خانه روم

تا بگویم که چه کشفم شد از این سیر و سلوک

بر در صومعه با بربط و پیمانه روم

گر ببینم خم ابروی چو محرابش باز

سجده‌ی شکر کنم وز پی شکرانه روم

آشنایان ره عشق گرم خون بخورند

ناکسم گر به شکایت بر بیگانه روم

بعد ازین دست من و زلف چو زنجیر نگار

تا به کی از پی کام دل دیوانه روم؟

خرم آن دم که چو حافظ به تمنای وصال

یک‌سر از می‌کده با دوست به کاشانه روم

***

صدای عزل را با کلیک روی نیم بیت اول بشنوید.

پیش آغاز:

حافظ بر خلاف سعدی علاقه‌ی چندانی به جهانگردی و مسافرت و دوری از شیراز نداشت. تاریخ نویسان و محققین و  ادبا این علاقه‌ی مفرط به شیراز را در بودن یار وی در آنجا می دانند. این که سعدی یاری نداشت و ........ نمی دانیم. ولی قدر مسلم است که خیلی پاپی یار و دیار نبود. به گواهی کتب.

حافظ تا جایی که گفته می‌شود یک بار تا هرمز رفت. که امروزه هرمزگان نامیده می‌شود. یک بار به یزد و بار سیوم هم سفری دو سه روزه کرد که بر کس روشن نیست که کجا رفت. عده ای می گویند به جایی نزدیکی شیراز رفت وشب نتوانست برگردد و در آن جا ماند فردایش نیز کاری برایش پیش آمد یک شب دیگر ماند و در اولین فرصت باز گشت. سر جمع دو شب و سه روز یا دو روز سه شب یا چیزی شبیه این دو عدد، دور از شیراز بود.

قدر مسلم این است که این سه سفر خیلی بر او سخت گذشته و تمامی اشعاری که درآن‌ها از غربت و غریبی داد سخن داده، در این سه سفر، سردوه شده است. از جمله:

به یاد یار و دیار آن‌چنان بگریم زار  /  که از جهان ره و رسم سفر بر اندازم

کوتاه سخن، از آن‌جا که همه چون حافظ وقتی به دیار غربت می‌روند بیشتر از آن‌چه به فکر مال و کار و ... باشند، فکر یار و دیارند، -به جز سعدی البته- طبیعی است غزل این ماه ما که یکی از اشعار دوران غربت حضرت است جز این شرحی در بر نداشته باشد.

***

ای صاحب فال بدان وآگاه باش که در غربت هستی. یا بودی. تجربه‌ی غربت، حالا که طعم آن را چشیده‌ای این بوده که تازه فهمیده‌ای وقتی در دیار خودت بودی، عاقل و فرزانه نبودی. و با خودت عهد می‌کنی اگر از این غربت رهایی یابی، در دیار خودت عاقل و فرزانه بشوی. و دست از دیوانگی و جهالت برداری. دقیقن هم عهد می‌کنی از ترمینال به می‌خانه بروی. حالا ترمینال هم نه، از فرودگاه. البته بگذریم که حضرت می‌خانه را می‌فرماید. شما امروزه روز اگر هم بخواهی می‌خانه گیرت نمی‌آید. ولی به جایی می‌روی که مورد نظرت است. شاید در  آن‌جا چیزی به هم برسد که بتوانی به جای می بخوری. بعدش که خستگی‌ات در رفت تجارب و کشفیات خودت را از این سفر بر دیگران فاش می‌کنی.

عهد می‌کنی که اگر ابروی یار را ببینی، که انگار تا به‌حال ندیده‌ای آن را چون خم محرابی ببینی و بر این ابرو سجده شکر کنی. این بند خیلی دل آدمی را ریش می‌کند. ای صاحب فال انگاری خیلی دل‌تنگ یار و دیار هستی. البته دیار هم در اینجا همان یار است. فقط یک دال اضافه دارد. که آن هم چون الفی است سجده کرده بر یار.

عهد می‌کنی، از کسانی که در ره عشق می‌شناسی حتا اگر خونت را بخورند، پیش کسی گله و شکایت نکنی. یک جای دیگری که ربطی به این غزل ندارد می فرماید:

لاف عشق و گله از یار؟ زهی لاف خلاف

و نیز می فرماید، یعنی انگار شاعر دیگری می فرماید:

من از بیگانگان هرگز ننالم  /  که با من هر چه کرد آن آشنا کرد

ولی بهرحال تو کاری به کار بیگانگان نخواهی داشت. البته اگر تا به حال داشته‌ای.

ای صاحب فال، این سفر آن‌چنان تو را سر عقل آورده که شاید هم البته نیاورده باشد و لازم شود باز هم به سفر بروی که سر عقل بیایی و بعد از سر عقل آمدن بروی و دستت را در گیسوی یار بکنی. این کار خیلی بهتر از آن است که بروی دنبال وسوسه‌ی دل دیوانه‌ات. دلت را به حال خودش بگذار و برو و دست در حلقه‌ی گیسوی یار کن.

در نهایت آروزیی بهتر از این نداری که از همان می‌کده –حافظ نمی فرماید کدام می‌کده- با دوستت به یک کاشانه بروی. کاشانه هم روشن است.  یعنی جایی که انسان‌ها می‌توانند زیر یک سقف تا روزی که بخواهند، با هم زندگی کنند.